Type 1 Diabetes is een ziekte die zowel fysiek als mentaal een enorme impact hebben op het dagelijks leven van mensen met de ziekte. Marloes Hogenelst, GZ psycholoog op het gebied van diabetes bij VUmc, vertelt hier meer over.“Als je Type 1 Diabetes hebt, dan is er maar een klein deel van de tijd dat je daadwerkelijk contact hebt met je zorgverlener. Het grootste deel van de tijd ben je op jezelf aangewezen voor je diabetesmanagement. Praktische zaken zijn meestal het probleem niet: mensen hebben voldoende kennis en willen ook wel als het op het meten van bloedsuikers of het geven van insuline aan komt. Maar, het toepassen in de praktijk kan belemmerd worden door emoties en gedachten, en daar komt de psychologie om de hoek kijken. Zeker als er sprake is van onderliggende problematiek op het gebied van diabetes dan speelt psychologie een belangrijke rol. Iemand met Type 1 Diabetes kan bijvoorbeeld de ervaring hebben dat wat hij of zij ook doet, de bloedglucosewaardes toch nooit goed genoeg zijn, en daarom besluiten het maar te laten voor wat het is. Het kan ook de andere kant op slaan en leiden tot obsessief gedrag. Een psycholoog houdt zich bezig met het gedrag en de emoties en de gedachten achter dit gedrag.De psychologische problemen die we het meest zien bij Type 1 Diabetes zijn depressie, angst (bijvoorbeeld voor hypo’s of complicaties) en obsessief bezig zijn met diabetes. Er zijn geprotocollairde behandelingen (zoals diabetes de baas, hypobewust, online interventie Betergestemd met Diabetes), daarnaast wordt er zorg op maat geleverd aangezien de aanleiding, de medebepalende factoren bij de psychologische problemen per individu sterk kan verschillen. Normaliter gebruiken we een evidence based behandeling die aangepast kan worden voor de specifieke situatie rond Type 1 Diabetes. Voorbeelden hiervan zijn de Cognitieve Gedragstherapie en ACT (Acceptance and Commitment Therapie).De cursus “Diabetes de baas”, kan enorm helpen om de psychologische invloed van Type 1 Diabetes te verlichten. In groepsverband wordt deze cursus bij diverse ziekenhuizen in Nederland aangeboden door een psycholoog en diabetesverpleegkundige. De cursus is gebaseerd op cognitieve gedragstherapie en bestaat uit 6 groepsbijeenkomsten waarin patiënten handvatten aangeboden krijgen die hen kunnen helpen in de omgang met diabetes. We hebben ook een online tool: ‘Beter gestemd met diabetes’, waarbij de interventie online plaats vindt, afgewisseld met video-bel contact.De verhalen die ik bij deze bijeenkomsten hoor blijven me raken: mensen met Type 1 Diabetes nemen het zichzelf vaak kwalijk als de bloedsuikers niet goed zijn. We proberen ook altijd duidelijk te maken dat je niet de complete regie in handen hebt: je bent kapitein op het schip en probeert zo goed mogelijk te varen, maar de zee (of in dit geval de diabetes) heeft zo zijn eigen ideeën. Dat is moeilijk want je wil gewoon de controle hebben, maar bij diabetes is dat gewoon niet altijd mogelijk.In de reguliere behandeling is het de bedoeling volgens de richtlijn van de NDF (screening depressie) dat minstens 1 keer per jaar bij patiënten wordt gekeken naar hun mentaal welzijn. Per ziekenhuis verschilt het hoe dit wordt gedaan, bijvoorbeeld met een stemmingsvragenlijst, maar er is bijvoorbeeld ook een vragenlijst specifiek gericht op diabetesgerelateerde stress (de PAID lijst, Problem Areas In Diabetes). Deze kan heel nuttig zijn als het aankomt op het herkennen van psychologische problemen bij Type 1 Diabetes.Wat in mijn ogen belangrijk is in de zorg van mensen met Type 1 Diabetes is om naast de patiënt te gaan staan en realistische doelen te stellen die je ‘samen’ kunt bereiken. Het is natuurlijk belangrijk om te kijken of er voldoende kennis is, maar daarnaast is het belangrijk om oog te hebben voor de impact van diabetes. Als iemand nooit zijn bloedglucosewaarde meet, is het niet realistisch om ineens te verwachten dat die persoon dat 4 keer per dag gaat doen. Een realistisch doel, bijvoorbeeld één keer per dag, maakt de drempel dan alweer minder hoog. Let ook op wat belangrijk is voor die patiënt: is dat een angst voor hypo’s, dan is het niet zo vreemd als een HbA1c hoger is. Is iemand bang voor complicaties, dan treden er misschien wel weer meer hypo’s op. Probeer daar samen met je patiënt een balans in te vinden.”Wil je meer weten over het programma Diabetes de baas van het VUmc? Dan kun je een email sturen naar diabetesmentaal@vumc.nl.